Μάρκος 7:5-8: Οι Φαρισαίοι και οι γραμματείς τον ρωτούν: Γιατί οι μαθητές σου δεν περπατούν σύμφωνα με την παράδοση των πρεσβυτέρων αλλά τρώνε ψωμί με άπλυτα χέρια; 6 Και εκείνος, απαντώντας, είπε σ’ αυτούς, ότι: Καλά προφήτευσε ο Ησαΐας για σας τους υποκριτές, όπως είναι γραμμένο: «Ο λαός αυτός με τιμάει με τα χείλη, η καρδιά τους όμως απέχει μακριά από μένα· 7 και μάταια με σέβονται, διδάσκοντας διδασκαλίες, εντολές ανθρώπων». 8 Επειδή, ενώ αφήσατε την εντολή τού Θεού, κρατάτε την παράδοση των ανθρώπων, πλύσεις ξύλινων δοχείων και ποτηριών, και άλλα πολλά τέτοια παρόμοια κάνετε.
Στην περικοπή αυτήν ο Ιησούς αποκαλεί υποκριτές τους γραμματείς και τους Φαρισαίους. Ο Ιησούς λέει ότι ισχύουν γι’ αυτούς τους βαθιά θρησκευόμενους ανθρώπους ό,τι ίσχυε για τον λαό Ισραήλ στα χρόνια τού προφήτη Ησαΐα. Τι είπε τότε ο Ησαΐας;
Ησαΐας 29:13: Ο Κύριος λέει: Επειδή ο λαός αυτός με πλησιάζει με το στόμα του και με τιμάει με τα χείλη του αλλά η καρδιά του απέχει μακριά από μένα, και με σέβονται [μάταια (σύμφωνα με τους Ο΄)] διδάσκοντας διδασκαλίες, εντάλματα ανθρώπων.
Η έννοια τής υποκρισίας στην Παλαιά Διαθήκη
Στην βιβλική περικοπή από το βιβλίο τού Ησαΐα δεν υπάρχει πουθενά η λέξη υποκρισία. Υπάρχει όμως η βιβλική έννοια και η σημασία τής λέξης αυτής. Είναι αξιοσημείωτο πως στην εβραϊκή γλώσσα δεν υπάρχει μια λέξη που να σημαίνει ακριβώς υποκρισία. Στην μετάφραση τών Εβδομήκοντα (την ελληνική μετάφραση τής Παλαιάς Διαθήκης), δύο φορές μόνον αναφέρεται η λέξη υποκριτής, και αυτές στο βιβλίο τού Ιώβ. Υπάρχουν όμως πολλά εδάφια που εκφράζουν ακριβώς τη σημασία τής υποκρισίας. Εκτός από το παραπάνω εδάφιο τού Ησαΐα, υπάρχουν πολλά άλλα παρόμοια με αυτό. Αναφέρω μερικά.
Ιεζεκιήλ 33:31: Και έρχονται σε σένα, καθώς συγκεντρώνεται ο λαός, και ο λαός μου κάθεται μπροστά σου, και ακούνε τα λόγια σου, αλλά δεν τα πράττουν· επειδή με το στόμα τους δείχνουν πολλή αγάπη, η καρδιά τους, όμως, πηγαίνει πίσω από την αισχροκέρδειά τους.
Ψαλμός 78:36-37: Τον κολάκευαν με το στόμα τους, και με τη γλώσσα τους ψεύδονταν σ’ αυτόν· 37 η καρδιά τους, όμως, δεν ήταν ευθεία μαζί του, και δεν ήσαν πιστοί στη διαθήκη του.
Ωσηέ 7:11-16: «Ο Εφραΐμ είναι σαν περιστέρι άπειρο κι ανόητο· πότε τους Αιγύπτιους για βοήθεια καλούν, πότε στην Ασσυρία καταφεύγουν. 12 Αλλά καθώς πορεύονται τον δρόμο τους θ’ απλώσω πάνω τους το δίχτυ μου και θα τους ρίξω κάτω, σαν τα πουλιά τού ουρανού. Για τις κακίες τους θα τους δέσω. 13 «Αλίμονο στον λαό τού Εφραΐμ, που έφυγε μακριά μου! Του μέλλει να καταστραφεί, γιατί εναντίον μου επαναστάτησε! Κι εγώ δεν μπορώ να ελευθερώσω αυτούς που λένε ψέματα εναντίον μου. 14 Δεν είναι ειλικρινείς όταν φωνάζουν να τους βοηθήσω. Πέφτουνε κάτω και θρηνούν, σκίζουν τις σάρκες τους με την ελπίδα να εισακουστούν οι προσευχές τους για σιτάρι και κρασί, μα συνεχίζουνε την ανταρσία εναντίον μου. 15 Ενώ εγώ τους είχα βοηθήσει να γίνουν δυνατοί, εκείνοι εναντίον μου συνωμοτούσαν. 16 Γυρνούν μα όχι σ’ εμένα· γίναν σαν χαλαρό τόξο, που δεν μπορεί τον στόχο του να βρει. Οι άρχοντες θα σκοτωθούν σε πόλεμο, γιατί έχουν γλώσσα αλαζονική· και θα γελάει μ’ αυτούς η Αίγυπτος» (μτφρ. ΒΕ).
Με λόγια σαν αυτά, και με πολλές παρόμοιες περιγραφές ο Θεός ζωγραφίζει την υποκρισία τού λαού Ισραήλ. Είναι ο λαός που βλέπει τις επεμβάσεις τού Θεού, ωφελείται από αυτές αλλά ουσιαστικά χαρακτηρίζεται από ασέβεια και απιστία. Είναι λαός που δεν θέλει να παραδεχθεί τις αμαρτίες του και δεν θέλει να μετανοήσει. Εννοεί να θέλει τον Θεό υπηρέτη του και όχι Κύριό του. Θέλουν ο Θεός να στρέφεται ολόγυρά τους για να ικανοποιεί τις επιθυμίες τους και να καλύπτει τις υλικές ανάγκες τους αλλά δεν θέλουν να γνωρίσουν τους δρόμους Του και να πορευτούν σ’ αυτούς.
Τι είναι λοιπόν υποκρισία σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη; Είναι η μεγάλη διάσταση μεταξύ λόγων και καρδιάς στη ζωή ανθρώπων που ομολογούν πως πιστεύουν στον αληθινό Θεό. Ο υποκριτής δείχνει με τα λόγια που λέει πως αγαπάει τον Θεό και τον πλησίον του, σέβεται τον Θεό, Τον τιμάει και όλα τα σχετικά. Με τα έργα του, όμως, δείχνει ότι η καρδιά του βρίσκεται μακριά από τον Θεό. Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι στην πραγματικότητα, ο υποκριτής είναι άνθρωπος άνομος, ασεβής, πονηρός και κακός αν και θρησκεύεται. Ο Θεός δεν δέχεται την λατρεία του. Έτσι, η Παλαιά Διαθήκη είναι γεμάτη από αναφορές που φανερώνουν αυτήν την αντίθεση μεταξύ λόγων και καρδιάς.
Η κρίση του Θεού πάνω στους ασεβείς
Η ασέβεια, η απιστία, η ανυπακοή και η απείθεια προκαλούν την κρίση τού Θεού. Ο Ισραήλ κατάντησε να κάνει ό,τι βδελυρό έκαναν τα γύρω ειδωλολατρικά έθνη και προκάλεσαν την οργή τού Θεού που έπεσε πάνω τους με θανατικό, πείνα, αιχμαλωσία, εξορία, ερήμωση και καταστροφή. Με τον Θεό δεν μπορεί να παίζει ο αμαρτωλός άνθρωπος. Ο λαός Ισραήλ έγινε μάρτυρας πολλών επεμβάσεων τού Θεού και δεν είχε δικαιολογία για την συνεχή απιστία του.
Η υποκρισία στην Καινή Διαθήκη
Στην Καινή Διαθήκη ο όρος υποκριτής παίρνει την έννοια τού θρησκευόμενου ανθρώπου που παριστάνει τον δίκαιο, τον ευσεβή. Οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι ήθελαν να απολαμβάνουν την δόξα τών ανθρώπων. Τους ικανοποιούσε να φαίνονται ευσεβείς, δίκαιοι, γενναιόδωροι και όλα τα σχετικά με τη ζωή τών θεοσεβών ανθρώπων. Ο Χριστός στην επί του Όρους Ομιλία Του έδειξε πως η προσευχή, η ελεημοσύνη και η νηστεία τους είχε καταντήσει επίδειξη θρησκευτικότητας για τα μάτια τών ανθρώπων.
Ο Χριστός φανέρωσε την υποκρισία τους. Τους ξεσκέπασε. Είπε ακριβώς την αλήθεια με τα εξής λόγια: «Απέξω μεν φαίνεστε στους ανθρώπους δίκαιοι, από μέσα όμως είστε γεμάτοι από υποκρισία και ανομία» (Ματθαίος 23:28). Όταν οι Φαρισαίοι Τον ρώτησαν αν επιτρέπεται να δώσουν φόρο στον Καίσαρα, «ο Ιησούς, επειδή γνώρισε την πονηρία τους, είπε: Υποκριτές, τι με πειράζετε;» (Ματθαίος 22:18). Γιατί τους αποκαλούσε υποκριτές και τους ξεσκέπασε τόσο ξεκάθαρα; Πρώτον, διότι όντας Θεός γνώριζε ακριβώς την καρδιά τους και δεν έσφαλε. Δεύτερον, διότι όντας Θεός είναι άγιος και η ανομία είναι βδελυρή στα μάτια Του. Ο Θεός ποτέ δεν συμβιβάζεται με την ανομία μας. Τρίτον, διότι τους έδωσε πολλές μαρτυρίες της ταυτότητάς Του και τις απέρριψαν. Τους έδωσε πολλές ευκαιρίες να αντιληφθούν ότι είναι ο Μεσσίας (Μεσσίας στα ελληνικά σημαίνει Χριστός) και δεν ήθελαν να Τον δεχθούν. Αντιλαμβάνονταν ότι ο Ιησούς ήταν μοναδικός ως άνθρωπος και όλη Του η παρουσία έδειχνε πως ήταν ο Χριστός αλλά αυτοί πεισματικά Τον αρνούνταν. Προσπαθούσαν μανιωδώς να Τον παγιδέψουν για να Του βρουν κάποιο ψεγάδι και δεν μπορούσαν να το πετύχουν. Και τέταρτον, τους ξεσκέπασε διότι, όπως τους είπε κάποια φορά, «αλλοίμονο σε σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές· για τον λόγο ότι κλείνετε τη βασιλεία των ουρανών μπροστά από τους ανθρώπους· επειδή, εσείς δεν μπαίνετε, αλλά ούτε τους εισερχόμενους αφήνετε να μπουν». Αυτό σημαίνει ότι η στάση τών γραμματέων και των Φαρισαίων ήταν συνολικά καταστροφική, τόσο για τους ίδιους όσο και για τον λαό. Καταδίκασαν τον Ιησού σε θάνατο μαζί με τους Σαδδουκαίους και τους πρεσβυτέρους. Ήταν σκεύη οργής που υπηρετούσαν το σχέδιο τού Διαβόλου.
Εμείς που διαβάζουμε την Αγία Γραφή γνωρίζουμε ότι ο Θεός δεν εντυπωσιάζεται καθόλου από το φαινόμενο. Ο Θεός εξετάζει την καρδιά. Πρέπει να μάθουμε το ίδιο να κάνουμε κι εμείς, στον βαθμό που μπορούμε. Έτσι, ο Χριστός μίλησε πολύ αυστηρά στους γραμματείς και τους Φαρισαίους και τους είπε τα πιο βαριά λόγια που ξεστόμισε ποτέ. Ας θυμηθούμε κάποια από τα λόγια Του:
Ματθαίος 16:1-4: Και καθώς ήρθαν κοντά του οι Φαρισαίοι και οι Σαδδουκαίοι, πειράζοντάς τον, ζήτησαν να τους δείξει ένα σημείο από τον ουρανό. 2 Και εκείνος, αποκρινόμενος σ’ αυτούς, είπε: Όταν γίνει βράδυ, λέτε: Καλός ο καιρός· επειδή, ο ουρανός κοκκινίζει. 3 Και το πρωί: Σήμερα είναι χειμώνας· επειδή, ο ουρανός κοκκινίζει σκοτεινιάζοντας. Υποκριτές, το μεν πρόσωπο του ουρανού ξέρετε να το διακρίνετε, τα σημεία των καιρών, όμως, δεν μπορείτε; 4 Γενεά πονηρή και μοιχαλίδα ζητάει σημείο· όμως, σημείο δεν θα δοθεί σ’ αυτήν, παρά μονάχα το σημείο τού προφήτη Ιωνά. Και αφήνοντάς τους αναχώρησε.
Πώς είναι οι δυνατόν οι άνθρωποι που ερευνούσαν τις Γραφές να μην μπορούν να αντιληφθούν ότι έχουν ανάμεσά τους τον Μεσσία! Αυτό σημαίνει ότι δεν αντιλαμβάνονταν ορθώς τις Γραφές. Το αποτέλεσμα ήταν η αιώνια απώλεια της ψυχής τους. Τραγικό, αλλά αληθές. Αυτή η πραγματικότητα όμως πρέπει να μας προβληματίσει αν εμείς είμαστε στην ίδια ή παρόμοια κατάσταση.
Διδασκαλία προς τους μαθητές Του
Έχοντας κατά νου τις παραπάνω βασικές αλήθειες, ας δούμε τι ο Ιησούς συμβούλεψε τους δικούς Του μαθητές:
Ματθαίος 16:5-12: Και όταν οι μαθητές ήρθαν στην αντίπερα όχθη, λησμόνησαν να πάρουν ψωμιά. 6 Και ο Ιησούς είπε σ’ αυτούς: Βλέπετε και προσέχετε από τη ζύμη των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων. 7 Και εκείνοι συλλογίζονταν μέσα τους, λέγοντας ότι: Ψωμιά δεν πήραμε. 8 Και καθώς ο Ιησούς κατάλαβε, είπε σ’ αυτούς: Τι σκέψεις κάνετε μέσα σας, ότι δεν πήρατε ψωμιά, ολιγόπιστοι; 9 Ακόμα δεν καταλαβαίνετε ούτε θυμάστε τα πέντε ψωμιά των 5.000, και πόσα κοφίνια πήρατε; 10 Ούτε τα επτά ψωμιά των 4.000, και πόσα ψαροκόφινα πήρατε; 11 Πώς δεν καταλαβαίνετε ότι δεν σας είπα για ψωμί, όταν είπα να προσέχετε από τη ζύμη τών Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων; 12 Τότε, κατάλαβαν ότι δεν είπε να προσέχουν από τη ζύμη του ψωμιού, αλλά από τη διδασκαλία των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων.
Οι μαθητές του Χριστού είναι και αυτοί, βεβαίως, άνθρωποι αμαρτωλοί, όπως είμαστε όλοι οι άνθρωποι. Παρ’ όλη την άγνοιά τους, την ολιγοπιστία τους, το ακατέργαστο του χαρακτήρα τους, ο Ιησούς δεν τους βλέπει όπως κρίνει τους γραμματείς και τους Φαρισαίους. Οι μαθητές Του, όπως το λέει και η φράση αυτή, μαθαίνουν από Αυτόν. Οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι δεν είναι μαθητές τού Χριστού. Με τους ανθρώπους αυτούς ισχύει ο παρακάτω λόγος του Χριστού:
Ματθαίος 23:15: Αλλοίμονο σε σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές· επειδή, περιτριγυρίζετε τη θάλασσα και την ξηρά, για να κάνετε έναν προσήλυτο· και όταν γίνει, τον κάνετε γιο τής γέεννας δυο φορές περισσότερο από σας.
Ο Χριστός μαθητεύει τους μαθητές Του ώστε να γίνουν κατάλληλοι για την αιώνια ζωή ενώ οι Φαρισαίοι κάνουν μαθητές που τους μοιάζουν, και όλοι τους είναι κατάλληλοι για την κόλαση. Πόσο σαφής είναι ο Κύριος; Και ίσως προσθέσεις: και δυσάρεστα αληθής! Να γιατί δεν αρκεί το να συναθροιζόμαστε. Η χριστιανική ζωή είναι κάτι πολύ περισσότερο από τον εκκλησιασμό. Πολλοί άνθρωποι εκκλησιάζονται και στις συναθροίσεις τους διαμορφώνουν έναν αλαζονικό και υποκριτικό χαρακτήρα. Όπως η φυσική ζύμη διαμορφώνει το ψωμί, έτσι η υποκρισία διαμορφώνει ανθρώπους θρησκευόμενους να γίνονται υποκριτές. Μιλώντας γενικότερα μπορούμε να πούμε πως κάθε πίστη που διδάσκεται σε οποιαδήποτε χριστιανική (με ή χωρίς εισαγωγικά) εκκλησία και δεν ευαρεστεί τον Θεό και δεν κηρύττει το γνήσιο ευαγγέλιο ως μήνυμα, είναι μια πίστη που δεν σώζει και οδηγεί τους ανθρώπους στην κόλαση. Συνειδητοποιούμε, άραγε, το πόσο εύκολο είναι να εξαπατάμε τον ίδιο μας τον εαυτό;
Ο Χριστός, λοιπόν, προειδοποιεί τους μαθητές Του να προσέχουν από τη διδασκαλία τών γραμματέων και των Φαρισαίων. Να προσέχουν, προφανώς, από τον τρόπο σκέψης τους. Η προτροπή αυτή αποτελεί προειδοποίηση. Οι νοοτροπίες μεταδίδονται και επηρεάζουν. Οι διδασκαλίες ακούγονται και λίγο ή πολύ διαμορφώνουν μυαλά και καρδιές και συνειδήσεις. Θρησκευόμενοι και μη εκφράζουν τα πιστεύω τους αλλά πάντοτε εφιστάται η προσοχή για τους πιστούς του Χριστού, όπως άλλοτε ο Θεός είπε στον λαό Του τον Ισραήλ:
Αριθμοί 25:16-18: Και ο Κύριος μίλησε στον Μωυσή, λέγοντας: 17 Πολεμάτε τους Μαδιανίτες, και πατάξτε τους· 18 επειδή αυτοί σας πολεμούν με τις δολιότητες τους, με τις οποίες σας δολιεύτηκαν στην υπόθεση του Φεγώρ …
Η υποκρισία στην Εκκλησία τού Χριστού
Υπάρχει υποκρισία στην Εκκλησία του Ιησού Χριστού; Την απάντηση μάς την δίνει η Καινή Διαθήκη, κατά κύριο λόγο, αλλά και η εκκλησιαστική ιστορία και εμπειρία των αιώνων, και βεβαίως η σύγχρονη πραγματικότητα.
Στις Πράξεις των Αποστόλων (κεφάλαιο 5), ο Ανανίας και η Σαπφείρα υποκρίθηκαν πως έδωσαν όλα τα χρήματα από την πώληση του κτήματός των στην εκκλησία τής Ιερουσαλήμ. Πρέπει να προσέξουμε πως είναι το Άγιο Πνεύμα που τους ξεσκέπασε. Και όχι μόνο τους ξεσκέπασε αλλά τους έκρινε και τους τιμώρησε με σωματικό θάνατο. Με αυτόν τον τρόπο, ο Θεός έδειξε πως στο νεοσύστατο πνευματικό σώμα τής Εκκλησίας του Χριστού η υποκρισία δεν έχει θέση. Είναι αλήθεια ότι ο Θεός δεν επαναλάμβανε αυτήν την τιμωρητική ενέργεια κάθε φορά που εκδηλωνόταν κάποια υποκρισία, αλλά ο Θεός έδειξε πως την θεωρεί και τι της αξίζει.
Ο απόστολος Παύλος μάς κάνει γνωστό ότι ο απόστολος Πέτρος υποκρίθηκε.
Γαλάτας 2:11-14: Και όταν ο Πέτρος ήρθε στην Αντιόχεια, εναντιώθηκα σ’ αυτόν κατά πρόσωπο, για τον λόγο ότι ήταν αξιοκατάκριτος· 12 επειδή, πριν έρθουν μερικοί από τον Ιάκωβο, έτρωγε μαζί με τους εθνικούς· όταν, όμως, ήρθαν, αποσυρόταν και αποχώριζε τον εαυτό του, φοβούμενος αυτούς που είχαν την περιτομή. 13 Και μαζί του υποκρίθηκαν και οι υπόλοιποι Ιουδαίοι· ώστε, και ο Βαρνάβας συμπαρασύρθηκε στην υποκρισία τους. 14 Αλλά όταν είδα ότι δεν ορθοποδούν προς την αλήθεια τού ευαγγελίου, είπα στον Πέτρο μπροστά σε όλους: Αν εσύ, ενώ είσαι Ιουδαίος, ζεις σύμφωνα με τον τρόπο των εθνικών και όχι των Ιουδαίων, γιατί αναγκάζεις τους εθνικούς να ιουδαΐζουν;
Το περιστατικό αυτό φέρνει στην επιφάνεια μια αλήθεια. Πως ακόμη και οι θεωρούμενοι κορυφαίοι πιστοί του Χριστού είναι πιθανό και δυνατό να υποκριθούν. Γιατί υποκρίθηκε ο Πέτρος; Γιατί φοβήθηκε τους Ιουδαίους εκείνους που φαίνεται πως τους ήταν πολύ δύσκολο να αντιληφθούν ή απλώς να δεχθούν ότι η λυτρωτική θυσία του Χριστού κατήργησε όλες εκείνες τις μωσαϊκές διατάξεις που διαχώριζαν τις τροφές σε καθαρές και ακάθαρτες. Ο Πέτρος είχε κατανοήσει αυτήν την αλήθεια. Όταν βρισκόταν στην Ιόππη (Πράξεις, κεφάλαιο 10), ο Κύριος τού έδειξε ένα όραμα και εκεί τον δίδαξε πως κατάργησε όλες τις διατάξεις τού Νόμου που χώριζαν τους Ιουδαίους από τους εθνικούς. Έτσι, ο Πέτρος έτρωγε μαζί με τους εθνικούς, ό,τι έτρωγαν αυτοί. Αλλά όταν ήρθαν κάποιοι Ιουδαίοι από την Ιερουσαλήμ στην Αντιόχεια, φοβήθηκε πως θα τον κατηγορήσουν για παράβαση τού μωσαϊκού Νόμου και θα μεταδώσουν την είδηση στην εκκλησία τής Ιερουσαλήμ, και σταμάτησε να συντρώγει με τους εθνικούς.
Βλέπουμε εδώ πως για άλλη μια φορά, ο φόβος τών ανθρώπων δεν είναι καλός σύμβουλος, όταν αφορά ζητήματα πίστης Θεού και συμμόρφωσης με το ευαγγέλιο. Ο Πέτρος φοβήθηκε περισσότερο τους ανθρώπους από ό,τι φοβήθηκε τον Θεό. Το κάνουμε εμείς αυτό; Ναι, και πολύ μάλιστα. Φαίνεται πως το κάνουμε πολύ περισσότερο από ό,τι το έκανε ο Πέτρος.
Αξιέπαινο ήταν το θάρρος τού Παύλου και η αποφασιστικότητά του να μην αφήσει το γεγονός να περάσει έτσι. Ο δημόσιος έλεγχος που άσκησε φώτισε το ζήτημα αυτό μια φορά για πάντα. Έδειξε ποια είναι η στάση που πρέπει η Εκκλησία τού Χριστού να κρατάει σε αυτού του είδους τα ζητήματα και δεν επέτρεψε να αναπτυχθούν δύο εκκλησιαστικά ρεύματα, ένα που θα ακολουθούσε τον Παύλο και ένα που θα ακολουθούσε την υποκρισία τού Πέτρου και θα διαιώνιζε μια ψευδή, και συνεπώς νοσηρή κατάσταση. Όσο και αν ακούγεται υπερβολικό, η ενδεχόμενη αποσιώπηση από μέρους τού Παύλου θα προκαλούσε μεγαλύτερο κακό από την υποκρισία τού Πέτρου. Ο Παύλος έσωσε, από την ανθρώπινη πλευρά, την Εκκλησία από τη νομιμοποίηση τής υποκρισίας. Φυσικά, η σωτηρία ανήκει στο Άγιο Πνεύμα που βοήθησε τον Παύλο να αποκτήσει αληθείς πεποιθήσεις περί του ευαγγελίου. Οφείλουμε, πάντως, να τονίσουμε την αποφασιστικότητα τού Παύλου να μείνει πιστός στο ήδη αποκαλυμμένο θέλημα τού Θεού και να διαφωτίσει την κατάσταση και να ελέγξει τον Πέτρο και να εξηγήσει, αν και όσο χρειαζόταν, την αλήθεια που έπρεπε να εφαρμόζουν όλοι, Ιουδαίοι και εθνικοί χριστιανοί, στην καθημερινή τους ζωή καθώς σχετίζονταν και πορεύονταν μαζί ως αδελφοί εν Χριστώ.
Μια άλλη αλήθεια που φαίνεται από αυτό το περιστατικό είναι το πόσο μεταδοτική είναι η υποκρισία. Ο Βαρνάβας παρασύρθηκε από τον Πέτρο. Γιατί άραγε; Δεν ήξερε ο Βαρνάβας την αλήθεια τού Θεού περί του ζητήματος αυτού; Προφανώς και την γνώριζε, όπως την γνώριζε και ο Πέτρος. Θα μπορούσε αυτός, ίσως, πρώτος να ελέγξει τον Πέτρο και να αποκαταστήσει την αλήθεια. Δεν το έκανε. Δεν ξέρουμε πώς σκέφτηκε και γιατί ενήργησε έτσι. Το γεγονός αυτό δείχνει πως η υποκρισία είναι μεταδοτική και μάλιστα πολύ γιατί φαίνεται πως και άλλοι Ιουδαίοι παρασύρθηκαν. Το γεγονός αυτό είναι αρκετά διαφωτιστικό για το πόσο εύκολο είναι να εγκατασταθεί στην εκκλησία του Χριστού η υποκρισία, ώστε να νομιμοποιηθεί και να μονιμοποιηθεί. Πότε συμβαίνει αυτό; Όταν κάποιος που αντιλαμβάνεται την εκτροπή δεν μιλάει. Και γιατί δεν μιλάμε; Για να μην γίνουμε «κακοί» ή για να έχουμε «ειρήνη» στην εκκλησία. Πόσο εύκολα ξεγελιόμαστε!
Πού οδηγεί η νομιμοποίηση και η μονιμοποίηση τής υποκρισίας μέσα στην εκκλησία;
Φοβάμαι πως δεν αντιλαμβανόμαστε την σοβαρότητα αυτών των καταστάσεων και το πού μπορούν να οδηγήσουν σε βάθος χρόνου. Αλλά η Καινή Διαθήκη και αυτό το φανερώνει. Τα μηνύματα που έδωσε ο Χριστός στις επτά εκκλησίες της Ασίας, στο βιβλίο τής Αποκάλυψης, δείχνουν τις διάφορες καταστάσεις που βίωναν οι εκκλησίες αυτές και τις χαρακτήριζαν. Στις πέντε από τις επτά εκκλησίες υπήρχε κάτι κακό, αλλού λιγότερο και αλλού περισσότερο. Στην εκκλησία τής Περγάμου υπήρχαν κάποιοι που κρατούσαν τη διδασκαλία τών Νικολαϊτών, εναντίον των οποίων ο Χριστός θα πολεμούσε με τον λόγο Του, δηλαδή θα έπεφτε κρίση επάνω τους. Δεν θα υποκρίνονταν οι άνθρωποι αυτοί πως όλα είναι καλά με τη διδασκαλία αυτήν και η εκκλησία δεν ζημιώνεται με αυτήν; Την ίδια στιγμή, ο Χριστός επαίνεσε την εκκλησία τής Εφέσου πως διέκρινε σωστά τη διδασκαλία και τις πρακτικές τών Νικολαϊτών και κρατήθηκε καθαρή από αυτούς. Η εκκλησία τών Θυατείρων είχε εκείνη την ψευδοπροφήτισσα Ιεζάβελ που πλανούσε τους δούλους τού Θεού. Μάλιστα, δεν ήθελε να μετανοήσει. Δεν υπήρχε υποκρισία μέσα σε τούτη την ασέβεια, μέσα σε μια χριστιανική εκκλησία; Η εκκλησία τών Σάρδεων ήταν ως επί το πλείστον νεκρή. Οι περισσότεροι είχαν μολύνει τα ιμάτιά τους και προφανώς περπατούσαν νομίζοντας πως ήταν καθαροί. Δεν είχε εγκατασταθεί στην εκκλησία αυτήν η υποκρισία; Τέλος, η εκκλησία τής Λαοδίκειας ήταν πλήρως απατημένη. Ζούσε κυριολεκτικά μέσα στην πλάνη. Πίστευαν πως ήταν πλούσιοι και δεν είχαν ανάγκη από τίποτα και δεν γνώριζαν πως ήταν ταλαίπωροι, ελεεινοί, φτωχοί, τυφλοί και γυμνοί. Εδώ και αν η υποκρισία είχε κατακλύσει την εκκλησία αυτήν! Το γεγονός ότι δεν «γνώριζαν» ποιοι πραγματικά ήταν, ισοδυναμεί με την κατάσταση των Σαδδουκαίων που δεν «γνώριζαν» τις Γραφές, μήτε τη δύναμη του Θεού και πλανιούνταν (Ματθαίος 22:29). Η άγνοια αυτή και η σχετική πλάνη τους ήταν αποτέλεσμα ασέβειας και ανυπακοής. Η στάση της καρδιάς τους ήταν προβληματική.
Αυτά συνέβαιναν στις επτά εκκλησίες της Ασίας προς το τέλος τού πρώτου μ.Χ. αιώνα. Αυτό σημαίνει ότι οι εκκλησίες αυτές είχαν ύπαρξη κάποιων δεκαετιών. Έτσι, όταν η υποκρισία δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή και δεν καταδικάζεται αλλά μεταδίδεται και εγκαθίσταται στην εκκλησία, τότε τα αποτελέσματα εξελίσσονται σε τραγικά. Πιστεύω πως τότε, εκεί στην Αντιόχεια, τόσο ο Πέτρος όσο και ο Βαρνάβας αναγνώρισαν την αμαρτία τους, ομολόγησαν, μετάνιωσαν και το κακό σταμάτησε εκεί. Μάλλον το ίδιο θα έκαναν και οι άγνωστοι αδελφοί Ιουδαίοι που παρασύρθηκαν. Και ας κλείσουμε το πρώτο μέρος αυτού του θέματος με την εξής παρατήρηση. Αν εγώ και εσύ είμαστε αυτοί οι απλοί αδελφοί ή αδελφές της εκκλησίας που απλά ακολουθήσαμε επιπόλαια κάποιον ονομαστό «Πέτρο» ή «Βαρνάβα», καταλαβαίνουμε τι έγινε; Καταλάβαμε ποτέ ποια ήταν η εκτροπή; Γιατί δεν έπρεπε να συμβεί αυτό; Πώς θα πρέπει να σταθούμε σε μια νέα παρόμοια περίσταση; Αν όχι, αυτό σημαίνει ότι είμαστε και θα είμαστε πάντοτε έρμαια κάποιων ονομαστών πιστών. Αν αυτοί ενεργούν καλώς, έχει καλώς και για μας· όταν αυτοί συμβαίνει να πλανιούνται, θα πλανιόμαστε κι εμείς. Στ’ αλήθεια, αυτό θέλουμε; Το σωστό ερώτημα βεβαίως είναι άλλο. Αυτό θέλει ο Θεός για μένα και για σένα; Την απάντηση την δίνει ο απόστολος Παύλος:
Κολοσσαείς 1:9-11: Γι’ αυτό κι εμείς, από την ημέρα που το ακούσαμε, δεν παύουμε να προσευχόμαστε για σας, και να δεόμαστε να γίνετε πλήρεις από την επίγνωση τού θελήματός του με κάθε σοφία και πνευματική σύνεση· 10 για να περπατήσετε αντάξια στον Κύριο, ευαρεστώντας σε όλα, καρποφορώντας σε κάθε έργο αγαθό, και αυξανόμενοι στην επίγνωση τού Θεού. 11 Καθώς ενδυναμώνεστε με κάθε δύναμη σύμφωνα με την κυριαρχική εξουσία τής δόξας του, σε κάθε υπομονή και μακροθυμία με χαρά.
Ο απόστολος Παύλος απευθύνεται σε όλη την αδελφότητα τής εκκλησίας των Κολοσσών. Όλοι οι πιστοί καλούμαστε σε πληρότητα επίγνωσης τού θελήματος τού Θεού και του προσώπου τού Θεού. Η πληρότητα αυτή δεν αφορά μόνο τους ποιμένες ή επισκόπους ή πρεσβυτέρους. Δεν αφορά μόνο τους διακόνους. Αφορά όλους τους χριστιανούς. Και μάλιστα προσθέτει ο Παύλος και διασαφηνίζει πως αυτή η επίγνωση πρέπει να χαρακτηρίζεται με σοφία και σύνεση. Δεν μας επιτρέπεται συνεπώς να σκεπτόμαστε ότι εγώ είμαι ένας απλός πιστός(ή) και δεν με ενδιαφέρει το ζήτημα των καθαρών ή ακάθαρτων τροφών. Ας το λύσουν οι θεολόγοι και οι ποιμένες αυτό. Εγώ θα υπακούω τυφλά αυτούς. Αν αυτοί θεωρούν και πράττουν καλώς, θα πράττω καλώς και εγώ. Αν αυτοί πλανιούνται, ε, δεν πειράζει, ας πλανιέμαι κι εγώ! Ούτε έχει νόημα αυτό που αρκετοί πιστοί λένε, πως εγώ δεν καταγίνομαι με την γνώση διότι η γνώση φουσκώνει τον άνθρωπο και τον καθιστά αλαζόνα. Και αυτή η σκέψη είναι πλανερή και άστοχη. Η επίγνωση περνάει μέσα από τη γνώση. Ναι μεν πρέπει να προσέχουμε να μην γινόμαστε αλαζόνες, αλλά δεν μπορούμε να αποφύγουμε την γνώση στην πορεία μας προς την ωριμότητα και την πνευματική καρποφορία. Και αυτό το διδάσκει ο Παύλος σ’ αυτήν την περικοπή. Όλη αυτή η διαδικασία τής πνευματικής επίγνωσης, της απόκτησης σοφίας και σύνεσης οδηγεί στην καρποφορία σε κάθε αγαθό έργο. Η γνώση δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο για την καρποφορία. Συνεπώς όλοι εμείς που ομολογούμε πίστη στον Χριστό οφείλουμε να μελετάμε, να ερευνάμε, να συζητάμε μεταξύ μας για το ποιο είναι το θέλημα τού Θεού, ποιος είναι ο χαρακτήρας τού Θεού, πώς θα κάνουμε το θέλημά Του και πώς θα Τον ευαρεστούμε σε κάθε τι. Καταλήγοντας συμπεραίνουμε ότι δεν πρέπει να ακολουθούμε στα τυφλά τους ποιμένες και δασκάλους (ή όπως αλλιώς χαρακτηρίζονται οι «ηγούμενοι» μέσα στην εκκλησία που ανήκουμε) αλλά να μας διακρίνει η εκζήτηση και η μελέτη τών πραγμάτων τού Θεού και μάλιστα αυτού του προσώπου τού Θεού.
Γαντές Δημήτρης
Ποιμένας-πρεσβύτερος